nico.rikken’s blog

Een Nederlandse vertaling van de Public Money? Public Code! campagnevideo is in de maak en wordt bijna uitgebracht. De video is initieel uitgebracht in het Engels en is al naar vele talen vertaald: Duits, Frans, Italiaans, Pools en Russisch. En er is nog een groter aantal ondertitels beschikbaar. Het krijgen van een voice-over-vertaling voor deze video was een van de jaarlijkse doelen voor de Nederlands local group, om ons te helpen bij belangenbehartiging. De productie van een voice-over-vertaling kan meer moeite kosten dan een tekstuele vertaling en daarom wil ik graag delen hoe we dit hebben gedaan. En door dit te tonen aan anderen komen er hopelijk meer audiovertalingen in de toekomst.

Kwaliteit krijgen

Wat maakt een goede voice-over-vertaling? Het zou duidelijk gesproken moeten zijn, comfortabel moeten zijn om naar te luisteren, een correcte vertaling zijn, een timing hebben die aansluit bij de geluidseffecten en het beeldmateriaal, heeft een variërende toon die past bij het bericht, en een ritme hanteren om de aandacht vast te houden. Zoals je kan zien zijn er verschillende factoren die gebalanceerd moeten worden, wat een iteratief proces vereist. Een goede vertaling moet worden aangepast als het niet werkt voor de vereiste timing, en de beste manier om de timing te controleren is door een complete video met geluidseffecten te renderren. En daarom moet men in staat zijn om in het moment aanpassingen te maken. In het bijzonder omdat het organiseren van een stemacteur en een opnameopzet moelijk en duur kan zijn. Je moet in staat zijn het in ongeveer 5 tot 10 takes op te nemen. Dus je hebt behoefte aan een goede voorbereiding en de flexibiliteit om aanpassingen te maken.

Procesoverzicht

Laat me de aanpak opsommen die we in Nederland hebben toegepast:

1. Vertaling ondertitels: Vertalen van de Engelse ondertitels naar het Nederlands. Werken met deze .srt ondertitelbestanden heeft het voordeel dat het de timing bevat. Dit voordeel zal straks aan bod komen.
2. Aanpassen van de vertalingen voor een voice-over: Uitspreken van de vertaalde ondertitels op de video om gevoel te krijgen voor de vertaling. Hierbij in het bijzonder letten op de lange zinnen. De zinnen waar je moet versnellen. Die zouden moeten worden ingekort om stiltes en een langzamer tempo mogelijk te maken, voor een duidelijke articulatie.
3. Opnemen van een demo ter validatie: Net als een zanger hebben we een ‘demo’ opgenomen. We hebben de aangepaste vertaling van het ondertitelbestand in een ondertitelbewerker geladen om een consistente timing te hebben (hierover later meer) en hebben een stemopname gemaakt. Geen bijzondere apparatuur, gewoon de microfoon van een headset en Audacity opnamesoftware. Er waren nog steeds enkele versprekingen en verkeerde timing, maar dit was goed genoeg. De demo stelde ons in staat om de vertaling te valideren in het team, om er zeker van te zijn dat we klaar waren voor de opname. We hebben deze ook laten zien aan de stemacteur zodat die wist wat te verwachten.
4. Organiseren van de opname: We hebben een bevriend stel benaderd voor de opname. Zij heeft een goede stem, hij heeft de technische kennis en apparatuur voor een opname. We hadden een backup-plan zoals het huren van apparatuur, benaderen van een lokaal radiostation of door een professional het voor ons te laten doen.
5. De opname: Dit was het meest kritieke, maar ook meest leuke deel van het proces. Zien dat de voorbereiding zich terugbetaalt en het krijgen van een kwalitatieve opname. Meer over de technische kant van de opname verderop in dit artikel.
6. Mixen: Omdat de twee typen microfoons gebruikten voor een stereo-effect moesten deze worden gebalanceerd en gemixt om een goed geluid te krijgen. Dit was voornamelijk gedaan gedurende de opname. Ook zijn een gate en compressor toegepast om de ruis gedurende stiltes te reduceren en een constant volume te houden.
7. Bewerken: Ondanks het praktisch hebben van een auto-cue van de ondertiteling duurde het nog een paar uur nabewerking om de timing goed te krijgen. Ik gebruikte de Engelse opname, het geluidseffecten-spoor en de de video om de timing te controleren. Voornamelijk moesten zinnen een of twee seconden worden verplaatst in hun timing. Maar sommige delen vereisten het opbreken van zinnen om meer ruimte te laten tussen woorden om de snelheid van het ritme te reduceren. Hoewel het grootste deel van de opname voortkwam uit de laatste take, zijn sommige delen ‘gerepareerd’ met delen van eedere takes.
8. Mastering: De PMPC video heeft een sterk spoor met geluidseffecten. Dit vereist dat de stem daar doorheen weet te breken zodat het publiek het goed kan horen. Ik moest meer compressie op de stem toepassen om het volume te vergroten, en had EQ nodig om de vrouwelijke stem te versterken op de aanbevelen punten van 400Hz en 4kHz. Nu kunnen beide sporen worden gecombineerd in een enkele om toe te voegen aan de video.
9. Uitbrengen: Toevoegen van de audio aan de video om het daadwerkelijk te kunnen publiceren.

In dit geval was ik betrokken bij het opnemen, mixen, bewreken en masteren. Een professional zou waarschijnlijk ook het mixen doen naast de opname, maar dat weet ik niet voor het bewerken en masteren. Kijk daar alstublieft naar als je dit wilt doen.

Autocue

Al vroeg realiseerde ik me dat het lezen van vertalingen van papier niet goed werkte. De timing moet goed zijn, ondanks dat er nog aanpassingen gedaan kunnen worden bij de nabewerking. Een getimede tekst helpt je om het juiste tempo aan te houden en vergemakkelijkt de nabewerking.

Eerst probeerde ik te lezen van de ondertitels. Hoewel dit de timing wordt je elke keer verrast door de inhoud die op het scherm verschijnt waarmee de zin moet opbouwen. Er is geen manier om de volgende regel van de vertalingen te zien, dus je moet pauzeren tot de volgende regel verschijnt. Dit resulteert in een stop-and-go opname met een slecht ritme.

Als een alternatief heb ik gekeken naar autocue software en apps, maar kon niets vinden dat aansloot bij mijn behoefte. De meeste waren gemaakt voor voordrachten waar er geen eis is voor de timing. Het doet dan een vast aantal woorden per minuut. Maar deze use-case vereist een exacte timing.

Toen vond ik ondertitelbewerkers. De meesten hebben een voorbeeld waar je een overzicht van de tekst kan zien naast de video. Dit werkt behoorlijk goed. De beste die ik vond is Subtitle Composer van de KDE verzameling van applicaties. Subtitle Composer heeft één voorname mogelijkheid voor deze toepassing: een automatisch scrollende golfvorm.

Subtitle Compositor overzicht

Je laadt de de Subtitle Composer met de vertaling en het PMPC videobestand en drukt simpelweg op de afspeelknop. De ondertitels zullen verschijnen op de video maar ook aan de zijkant bij de scrollende golfvorm. De scrollende golfvorm heeft het voordeel dat het een lijn toont die de huidige tijd aangeeft, die zich voortbeweegt door de afgekaderde ondertitels. Dit helpt om je een gevoel te geven of je voor- of juist achterloopt, en hoeveel tijd er is gereserveerd voor een zin. Het werkt vergelijkbaar met de gebruikersinterface van spelen zoals Dance Dance Revolution of Guitar Hero, die ook het probleem van timing op deze manier oplossen.

Nu ik erover nadenken had ik ook naar karaoke software kunnen kijken omdat ook daar de timing cruciaal is. Ik ben er niet zeker van of dat een vergelijkbare optie biedt om vooruit te kunnen kijken naar aanstaande regels van tekst

Ik heb twee aanpassingen gemaakt aan de instellingen van Subtitle Composer om de gebruikservaring van de automatisch scrollende golfvorm te maken:

Subtitle Composer waveform instellingen

• Auto Scroll Padding: ingesteld op het maximum om te voorkomen dat de golfvorm per pagina verspringt, waardoor de stemacrtice haar positie verlies. Met de maximale afstand scrollt het continu.
• Subtitle text font size: De normale tekstgrootte van het lettertype is behoorlijk klein. Ik heb het vergroot om de leesbaarheid te vergroten. De golfvorm veranderd van gedaante naar een horizontale golfvorm als het paneel verder wordt uitgerekt dan ongeveer de helft van de schermgrootte. In deze horizontale vorm wordt het onbruikbaar voor dit doel, dus de golvormgrootte is beperkt tot ongeveer de helft van het scherm. Ik vond dat een grootte van 14pt het grootst was dat ik kon gaan voordat woorden naast het golfvormscherm belandden.

Subtitle Composer is ontworpen om ondertitels te bewerken. Gebruik deze mogelijkheid als je vindt dat de huidige vertaling niet werkt ovor je doel. Voor de Nederlandse vertaling hadden we nog een spelfout in de de vertaling, hadden we enkele komma’s die verwarrend waren voor de stemactrice en ze gaf had de voorkom om de volgorde van enkele zinnen te veranderen. We hebben deze punten direct aangepast zodra we ze vonden, zodat dit goed ging in de volgende take. Dit maakte het mogelijk om snel te itereren. Vanwege deze aanpassingen is de laatste opname als basis gebruikt, omdat het de laatste versie van de tekst had.

Opname

Geluidsisolatie

Zoals een ingenieur je zal vertellen: troep in, troep uit. Als je begint met lage kwaliteit, verwacht dan niet om te eindigen met iets veel beters. Laten we beginnen met acoustiek. We hebben het opgenomen in de studeerkamer van mijn vrienden. De ruimte is doosvormig met twee bureaus en een paar kasten. Het heeft een laminaten vloer en een groot raam aan de zijkant. Dus behoorlijk wat oppervlakken om geluid te reflecteren en weinig om het te verspreiden of te dempen. We hebben wat geluidsisolatie toegepast:

• Een deken gehangen op de muur achter de stemactrice
• Gordijnen gesloten voor het raam
• Panelen van geluiddempend schuim gebruikt om een doos te bouwen om de microfoon met een opening naar de stemactrice

We hebbe ndit gedaan met spullen die al ter beschikking waren in het huis en dit maakte een enorm verschil voor de geluidskwaliteit. Het reduceerde de echo in de kamer en blokkeerde de ruis van ons bewegend op de stoelen en de draaiende computerventilatoren.

Microfonen

Misschien hebben we dit deel iets over-engineered. We hebben een Sure SM58 als de voornaamste stemmicrofoon gebruikt, gecombineerd met een gepaarde set  RØDE M5 microfoons om het stereo-effect van bepaalde klanken op te pakken. Dit ging allemaal in een M-Audio interface verbonden met de opnamecomputer. We gebruiken de niet-vrije Reaper software op Windows, omdat mijn vriend al gewend was dit te gebruiken en alles al had ingesteld, klaar om te gebruiken. Ik denk dat we net zo goed Ardour hadden kunnen gebruiken, dat ik ook heb gebruikt voor het nabewerken en masteren. Misschien iets voor een toekomstige opname. (Ik ontving de WAV bestanden van de opnames en de afgemixte opnames, dus ik kan het altijd opnieuw creëren als ik zou moeten).

Geluidsgeïsoleerde opstelling met een microfoon en autocuescherm

De Sure SM58 heeft een ingebouwd pop-filter om de hoeveelheid lucht te beperken dat over de microfoon wordt geblazen bij klanken als P, B, S, T en F worden gesproken. Deze geblazen lucht resulteert een hard gerommel dat moeilijk te verwijderen is in de nabewerking. Het woord ‘PoPriëTaire SoFTware’ vraagt echt om een pop-filter. Achteraf gezien hadden we beter een extra pop-filter kunnen gebruiken om op de microfoon te monteren, om de pops nog verder te reduceren. Toch vind ik het eindresultaat prima bruikbaar, maar ik zou je aanbevelen om hiervoor te zorgen als je zelf je apparatuur regelt.

We hebben opgenomen in 48.000 Hz net als de audio in de video en in 24bit om voldoende detail te behouden.

Notities bijhouden

Een andere tip is om notities bij te houden gedurende het proces. Als je hoort dat een woord verkeerd wordt uitgesproken, dat er een onbedoeld geluid te horen is, of als er iets mis is met de intonatie, schrijf het op. Ik heb de tekst uitgeprint voor de opname en heb het bij de hand gehouden tijdens de opname, nabewerking en mastering. Zoals je kunt zien heb ik er behoorlijk gebruik van gemaakt.

Notities maakt gedurende de opname, nabewerking en mastering

Terugluisteren

Gedurende de opname hadden we de video en het geluidseffectenspoor klaar om af te spelen, om de timing te controleren. Toegegeven, veel kan worden gedaan ‘in post’, maar het is prettig om er zeker van te zijn dat je alles hebt wat je nodig hebt, voordat je de studio opbreekt. Misschien was er de mogelijkheid om een video te synchroniseren met met het afspelen van de opname, maar we hebben gewoonweg de afspeelknoppen van de audio en video tegelijkertijd ingedrukt. Ik houd me vast aan de gedachte dat het tussentijds terugluisteren de stamactrice heeft geholpen om de betekening en de timing van de woorden beter te begrijpen, wat leidde tot een beter resultaat.

Nabewerken en mastering

Ik gebruikte Audacity voor het nabewerken van opnames. maar in dit geval moest ik werken met meerdere sporen en moest ik wat effecten toepassen. Ik doe dit bij voorkeur in een non-destructieve manier zodat ik meer flexibiliteit heb bij het bewerken. Zover ik weet kan Audacity dit niet doen, dus dat was een mooie kans voor mij om bekend te raken met Ardour. Ik had enkele problemen in het begin om Ardour uit te voeren, omdat ik het niet de juiste rechten had om realtime prioriteiten voor JACK in te stellen. Op Debian kunnen deze rechten worden gegeven tijdens installatie of achteraf, zoals beschreven in de Debian JACK documentation. Ik was verrast dat het beter presteerde dan Audacity op mijn computer hoewel het meer mogelijkheden had.

Ardour overzicht

Ik heb vier sporen gebruikt voor het nabewerken van de opname:

1. De laatste take, gebruikt als de basis
2. Een spoor met delen van andere takes om bepaalde delen te ‘repareren’
3. Het Engelse audiospoor van de video, inclusief geluidseffecten, om de timing van de tekst te vergelijken
4. De geluidseffecten om de timing te controleren en om tot een enkel bestand te kunnen masteren

De golfvorm van het Engelse spoor hielp me te bepalen waar bepaalde delen van de audio moesten beginnen.

Detail va n de toegevoegde ruimte in het stemspoor

Zoals je kunt zien zijn sommige zinnen echt in delen geknipt om de duur van de stiltes te vergroten. Dit zijn de kleine details die het prettiger maken om naar te luisteren.

Naast het corrigeren van de timing en het repareren van de tekst, heb ik ook wat ruis verwijderd zoals diep inademen op het schrapen van de keel tussen zinnen.

Let op de eindmarkering in Ardour, omdat dit de lengte van de geëxporteerde audio zal bepalen. Ik heb dit gezet op de lengte van het geluidseffectenspoor.

Vier sporen met effecten op de twee stemsporen

Voor de mastering heb ik een equalizer toegevoegd om de 400Hz en 4kHz te versterken en de VocalLeveller modus van de compressor om het volume te vergroten. het geluidseffectenspoor is gemastered op nul dB geluidsdruk, dat wordt bereikt bij het typegeluid aan het einde van de video. De Engelse stem lijkt ook gemastered op nul dB, dus dat heb ik ook gedaan.

Ardour compressor instelling Equalizer instellingen

Uitbrengen

Het masteren resulteerde in een enkel .wav bestand dat aan de video moet worden toegevoegd. Het had al de juiste lengte omdat de eindmarkering op de lengte van het geluidseffectenspoor gezet was.

Ik heb initieel het geluid aan de video toegevoegd met OpenShot. Hoewel dit werkte, resulteerde het in een stotterende video die niet prettig was om te bekijken. Misschien had dit iets te doen met mijn proces of setup. Hoe dan ook, ik heb uiteindelijk een andere oplossing gekozen: gebruik makend van de kracht van ffmpeg om de audio te vervangen maar de video te behouden. Dit was ook een stuk sneller. Ik heb de instructies gebruikt van deze behulpzame blogpost. Dit resulteerde in de volgende opdracht die gebruik maakt van ‘pmpc_desktop.mp4’ voor video ‘pmpc-nl-mastered.wav’ voor audio, en resulteert in ‘pmpc_desktop_nl.mp4’:

ffmpeg -i pmpc_desktop.mp4 -i pmpc-nl-mastered.wav -map 0:0 -map 1:0 -shortest -c:v copy -c:a aac -b:a 256k pmpc_desktop_nl.mp4

Wetende dat alle gemasterde sporen van de video worden bewaard bij de FSFE, heeft het core team waarschijnlijk ook een methode om de audio toe te voegen.

Laatste woorden

Ik wil mijn vrienden bedanken voor hun hulp. De video staat op het punt om uitgebracht te worden. Nog een paar controles en dan zouden we het moeten kunnen publiceren.

Ik heb genoten van het maken van de video en van het eindresultaat. Het kostte meer tijd dan ik oospronkelijk had gedacht, voornamelijk omdat ik ook moest bedenken hoe ik dit aan moet pakken. Dat is waarom ik deze blogpost heb geschreven, om je aan te moedigen het ook te doen en je tijd te besparen door een methodiek voor te stellen. In het proces heb ik wat nieuwe vaardigheden geleerd en heb ik wat vrije software gebruikt die nieuw voor me was.

We zullen doorgaan met de Public Money? Public Code! campagne in Nederland en de video zal ons helpen. En als een herinnering, als je dat nog niet hebt gedaan, taken alstublieft de open brief als je het eens bent met de inhoud.