>Βοηθητικές Τεχνολογίες στο Α.Π.Θ.
>Αναδημοσίευση από το περιοδικό “ΠανεπιστημιουΠολη”, τεύχος 22, Φεβρουάριος 2007
Νέες βοηθητικές τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφορικής για την ισότιμη συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των φοιτητών με αναπηρία
του Χαρίτωνα Πολάτογλου, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Φυσικής Α.Π.Θ.
Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με τους υπολογιστές εξελίχθηκαν και οι δυνατότητες διεπίδρασης ανθρώπου-υπολογιστή με αποτέλεσμα την ευρεία αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της επικοινωνίας και της πληροφορικής για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρίες στο πεδίο της επικοινωνίας, στην πρόσβαση στις πληροφορίες, στη δουλειά, στη μόρφωση και στην εκπαίδευση, στη διασκέδαση και στη ζωή.
Μια από τις βοηθητικές τεχνολογίες που μπορούν να αποβούν χρήσιμες στα άτομα με αναπηρίες είναι η μηχανική αναγνώριση της φωνής. Η γλώσσα, δεδομένουν οτι είναι ένα πολύπλοκο σύστημα σημείων και δομών μηχανικά αναγνωρίζεται με μεγάλη δυσκολία. Μεγάλη πρόοδος έχει επιτευχθεί σ’ αυτή την κατεύθυνση και αρκετά εμπορικά πακέτα είναι διαθέσιμα σήμερα, και για την ελληνική γλώσσα, κάνοντας εφικτή την επικοινωνία ανθρώπου και μηχανής μέσω της μηχανικής αναγνώρισης της φωνής. Η λειτουργία αυτής της διεπαφής μπορεί να έχει τη μορφή της χρήσης των λειτουργιών του υπολογιστή και του “παραθυρικού” περιβάλλοντος του, καθώς και των εφαρμογών του με φωνητικές εντολές και την εισαγωγή κειμένου. Άνθρωποι με αναπηρίες και ιδίως με προβλήματα κινησιακά, ακοής και όρασης μπορούν να αυξήσουν τις επικοινωνιακές δυνατότητες τους, χρησιμοποιώντας αυτή την τεχνολογία που μετασχηματίζει την πληροφορία από ένα δίαυλο επικοινωνίας (προφορικός λόγος) σε έναν άλλο (γραπτό κείμενο).
Για άτομα με κινητικές αναπηρίες
Από την Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής κατά το διάστημα 2003-2006 έχουν εξερευνηθεί οι δυνατότητες των βοηθητικών τεχνολογιών και έχουν προσδιοριστεί τα πλεονεκτήματα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των φοιτητών με αναπηρίες, ενώ έχουν προταθεί πειραματικά κάποιες λύσεις δυσκολιών στην ακαδημαϊκή ζωή των φοιτητών με αναπηρίες. Φοιτητές με κινητικές αναπηρίες μπορούν άμεσα να χρησιμοποιήσουν το λογογράφο και μια μονάδα έχει δοθεί σε φοιτήτρια για την προσωπική της εξυπηρέτηση. Για να εξυπηρετηθούν περισσότεροι φοιτητές μελετάται η περίπτωση της χρήσης κάποιου ελεύθερου λογισμικού και της προσαρμογής του στην ελληνική.
Για άτομα με προβλήματα όρασης
Τα άτομα με προβλήματα όρασης έχουν δυσκολίες, οι οποίες απαιτούν ειδικευμένο λογισμικό για τη χρήση του “παραθυρικού” περιβάλλοντος, την αναζήτηση πληροφοριών στο Διαδίκτυο, την ανάγνωση και την εισαγωγή κειμένου. Υπάρχουν τέσσερα συστήματα ειδικευμένου λογισμικού, δύο στην Κεντρική Βιβλιοθήκη και από ένα στις βιβλιοθήκες των Τμημάτων Παιδαγωγικής και Νομικής αντίστοιχα. Κάθε χρόνο διερευνώνται οι ανάγκες των φοιτητών με προβλήματα όρασης και αυτοί εκπαιδεύονται στα παραπάνω συστήματα. Παράλληλα έχει δημιουργηθεί η λειτουργική διεπαφή με στόχο την απλοποίηση του περιβάλλοντος εργασίας και την προσαρμοστικότητα στον κάθε φοιτητή, ώστε να “τρέχει” χωρίς αλλαγές σε κάθε υπολογιστή.
Για άτομα με προβλήματα ακοής
Όσον αφορά τα άτομα με προβλήματα ακοής, διερευνάται η χρήση του λογογράφου, ώστε να είναι δυνατή η μετατροπή σε κείμενο των ηχογραφημένων παραδόσεων μαθημάτων ή διαλέξεων. Αναπτύχθηκε στην Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής η συζήτηση της επέκτασης της χρήσης του λογογράφου για την εξυπηρέτηση φοιτητών με προβλήματα ακοής. Από τις προσπάθειες που έχουν γίνει φαίνεται ότι είναι αναγκαία η προσφορά εθελοντών για τον εμπλουτισμό του λογογράφου με λέξεις που χρησιμοποιούνται συχνά στα επιστημονικά ιδιόλεκτα και για τον πειραματισμό με προοπτική τη διόρθωση λαθών και ατελειών του. Αποτελέσματα της έρευνας για άτομα με προβλήματα όρασης, που πραγματοποιήθηκε από τον υπογράφοντα και τους Ν. Σκουλίδη, Α. Δουρούμα και Α. Ευκλείδη, παρουσιάστηκαν στο 15th Annual Meeting της European Access Network, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής στην Θεσσαλονίκη το 2006.
Διαπανεπιστημιακά προγράμματα
Το πανεπιστήμιο μας έχει εμπειρία στη χρήση των νέων τεχνολογιών και τεχνογνωσίας για την στήριξη της ενιαίας συμμετοχής των φοιτητών με αναπηρία στις σπουδές και την ακαδημαϊκή κοινότητα και με αυτή την προοπτική έχει αναπτύξει συνεργασίες μέσω των διαπανεπιστημιακών προγραμμάτων συνεργασίας με πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως το La Trobe University και το National Center for Deaf Studies (prof. Jan Branson) της Αυστραλίας. Από τη μεταφορά της τεχνογνωσίας που αποκτήθηκε στο πανεπιστήμιο “La Trobe” είναι προγραμματισμένο να διερευνηθεί η δυνατότητα υποτιτλισμού των παραδόσεων και διαλέξεων, ώστε οι φοιτητές με προβλήματα ακοής να παρακολουθούν μέσα από τον υπολογιστή τη διάλεξη.